صور و اسباب : شکل گرایان: اسماعیل نوری اعلا

فصل سی و ششم - شکل گرایان

یداله رویایی که شاعری را از سال ۱۳۳۲ بطور جدی شروع کرده بود، پس از ترك «شعر نوی میانه رو و پیوستن به شعبه ی محتوی گرایان» در نهضت «شعر نوی نیمائی ، از سال ۱۳۴۲ مکتب مستقلی را بنام شکل گرایان» براه می اندازد. او خود درباره ی توجهش به «شکل شعر چنین میگوید :
بنظر من شعر امروز و اصولا شعر نو شعر فرم (شکل) است. فرمی که
من درباره اش حرف میزنم ربطی به وزن و قافیه و بحرهای مختلف و کوتاه بلندی مصراع ها ندارد و به قالبهائی از قبیل ،غزل، قصیده، رباعی و غیره نیز مرتبط .نیست اینها فقط قالبهای محدودی هستند و نمیتوان آنها را بمعنی اصیل فرم تلقی کرد فرم يك تشريفات است همانطوری که ما در زندگی برای انتقال يك مضمون و بالا بردن تأثیر آن از تشریفات استفاده می کنیم در شعر هم فرم تشریفاتی برای انتقال مضمون است ( ۱ ). در زندگی مثلا
----------------------------------
پی نوشت: ا. با کمی توجه می توان دریافت که رویائی محتوی» را یکسره جزئی از شکل می داند و از هر دوی آنها بنام «فرم» نام می برد . بنابراین او از «فرم» مفهوم خاص خویش را وارد./
..................................................................................

۲۷۸

مرگ يك عزيز را با يك خبر ساده اعلام نمیکنیم بلکه مردم را دعوتمیکنیم به مسجد. یکی حرکت میکند قاری میخواند زمانی می گذرد .در رنگ سیاهی هست و ما در این فرم مضمون مرگ را ارائه می دهیم... هنرمند تشریفات ساختن است برای این تشریفات عوامل بسیاری را می توان پی در زندگی و طبیعت پیدا کرد. اول فکر می کنم همیشه يك مكان باید وجود داشته باشد. بعد ر نك مطرح است از لحاظ شعور چشم و شوری که خود ما نسبت به رنگ داریم. صدا هست از لحاظ شود گوش ما، چه سروصدا، و چه سکوت .. حرکت هست از لحاظ طبيعت ديناميك انسان... بعد عاطفه هست که گوشه ای از زندگی ماست و نظایر آن... زیرکی ما در اینجاست که چطور این عوامل را بهم بریزیم، کنار هم بگذاریم و ترک و ترکیب کنیم .. این دیگر خاصیت ساختن و لذت آفرینش است بقیه اش دیگر حرف است. مضمون شاعرانه، شاعرانه فکر کردن و غیر اینها همه اش حرف است. آن عوامل که گفتم مربوط به ساختن فرم میشود وقتی که میخواهیم این فرم را ارائه بدهیم از مقداری مصالح استفاده میکنیم کلمه و سیستم کا کلمه سازی كه سبك وزبان نام میگیرد و تصویر سازی و غیره همه جزو مصالح شاعرند .... ( ۱ )

۲
رؤیائی مکتب پرنفوذ شکل گرایان» را با کتاب خود و شعرهای مهم دریائی بنیان میگذارد و آنچنان در شکل اشعار این کتاب از خود تسلط و قدرت که این روزها هنوز کسی نتوانسته است بمعنی دقیق کلمه ، شکل ،نشان می دهد.دیگری را بهتر از او در شعر نوی نیمائی ارائه دهد .عبدالعلی دستغیب درباره ی شکل شعرهای دریایی می نویسد : رویایی در شعرهای دریائی بسوی شکل کامل شعری وارائه ی سخنی مخصوص خویش پیش میرود. قطعه های بسیاری در کتاب رویایی هست که شکل کامل خود را گرفته اند و تصویرها و اندیشه های تازه ای را نیز بیان میکنند واژه ها ساده و همآهنگ و پر از طنین هستند و در ترکیب خویش به موسیقی شعر كمك
------------------------------
پی نوشت: ا - مجله ی نگین دوره ی دوم شماره ی اول خرداد۱۳۴۵ از گفتگوی اسمعیل نوری علاء باید الله رؤیائی - ص ۳۷./
.................................................................................

دفتر دوم کنند .... شعرهای دریایی از نوع غنائی است و در واقع همچون سایر اشعارغنائی ، آمیزه ایست از موسیقی و شعر ... (۱)
۳
و محمد علی سپانلو درباره ی همین اشعار می نویسد :
د امتیاز مسلم ( اشعار جدید ) رویائی فرم کار اوست . جانشینی دقیق و ضرب کلمات ، مطلع های برجسته و شامل ، غلت وزنها و تطابق نسبی وزن یا موضوع از موفقیت های کار رویاست ، به ویژه خطابهایش به دريا كه هر يك واقعاً نادره ایست از بلاغت و استعارات ... آن دسته از شعرها که «کمپوزیسیون»نامیده شده است در واقع فرم خالص است. بازی ماهرانه با کلمات ساختمان شکیل وزنی و استخدام كلمات خوش آیند . (۲)
۴
انتشار کتاب شعرهای دریایی جنجالی را به مراه داشت و اکثر شاعران دیگر در عین اینکه رویائی را بخاطر داشتن یکی از بهترین شکلهای شعری تحسین کردند (۳) اور ا بخاطر اینکه در شعرش به مسایل اجتماعی توجهی ندارد مورد تقبیح قرار دادند . از جمله کسانی که به شدت با رویائی در این مورد مخالفت
------------------------------
پی نوشت: ۱- عبدالعلی دستغیب - نقد شعرهای دریائی مجله ی فردوسی شماره ی۸۴۰ دیماه ۱۳۴۶ - قسمت دوم - ص ١٦.
۲- محمد علی سپانلو نظری به شعرهای دریایی - مجله ی بازار (ویژه یهنر و ادبیات) - شماره ی سیزدهم - خرداد ۱۳۴۵ – ص ۲
۳-حتى رضا براهنی منتقد دشنام گوی شعرهای دریائی نوشت : "تكنيك مطلق تصنع می آورد ولی تصنع قوى بمراتب بهتر از هنر ضعیف است و بمراتب نیرومندتر از هنر در جهی سه تكنيك رؤیائی در همان تصنعی بود خودش اغلب درجه ي يک است. "مجله ی جهان نو - شماره های ۲ و ۳ تیر و مرداد ۱۳۴۵ مقاله ی د ر بحثی در خلاقیت ، ، تجربه و مسئولیت شاعرانه با اشاراتی به شعرهای دریائی ص ۱۲۹/

............................................................................
ص۲۸۰
کردند می توان از مفتون امینی (۱) محمود آزاد (۲) ، محمد علی سپانلوورضا براهنی (۴) نامبرد .اما یداله رویایی در پاسخ همه ی این حرفها چنین نوشت : مختصر آنست که شعر به کارها و روزها کاری ندارد ، به نقل میکند و، نه به اخلاق
می آموزد. شعر تنهاست و از هر اجباری رها بر سر نوشت خودش حکومت می که و نه بر هیچ سرنوشت دیگری بدهی ای نه به جامعه دارد نه به ایمان و نه به دانش . و درعین حال دارد از اینکه . بیم باشد . و شاعر امروز دیگر در برابر کاغذ سفید است که دلواپس میشود. چرا برای نعل سمند خویش شعری نگفته است .» (۵)چیزی پست وحق اگر رویایی در ظاهر اجتماعی خویش رفتاری قانع کننده داشت ، بدو شك تهور او در بیان مطالب بالا که از نظر ما حقیقت کامل است، با نوعی پذیر شهادت که مقامی ارجمند است - برابر بود. سخن رویایی را از آن جهـ در نیافتند که رویائی در سیر تحول شعر خویش بسوی شعر ناب گرایش می یافت بعنوان اولین قدم میرفت تا یکباره از شعر نوی نیمائی رها شده و به شعر جدید که موج نو نام می گرفت بپیوندد.
-----------------------------------------
پی نوشت: 1 - مفتون امینی - مصاحبه تحت عنوان حرفهای تازه ای دربار شعر امروز مجله ی فردوسی - اول شهریور ۱۳۴۵ - و همچنین هفته نامه یاد تبریز «مهد آزادی» هفدهم تیرماه ۴۵- مقاله ی «در حاشیه ی جنجال های اخیر شـ
و شاعری» - با نام هم از آذر مرده .
۲- محمود آزاد مجله ی بازار رشت -- شماره ی ۱۳ خرداد ۱۳۴۵
ص ۳ - مقاله ی « بررسی دریایی ها و نظری به جنگ طرفه .
۳-محمد علی سپانلو - مجله ی بازار رشت - همان مقاله . و همچنین و گفت و گوئی با م . ع . سپانلو - بوسیله ی بهرام اردبیلی بیژن کلکی و اسماع نوری علاء مجله ی خوشه شماره ی ۵۴۵ - مردادماه ۱۳۴۵.
۴ -رضا براهنی مجله ی جهان نوهمان مقاله.
۵- یدالله ویائی مقاله ی "افسانه ی مسئولیت "مجله ی بازار رشت شمار.
۱۵ و ۱۶ - شهریور ۱۳۴۵ - ص ۱۳/

..........................................................

مشخصات موج نو : صور و اسباب

شعب نوج نو :صور و اسباب